Tauhan ng Noli Me Tangere

Mga Tauhan:
Crisostomo Ibarra---------Binatang nag-aral sa Europa; nangarap na makapagpatayo ng paaralan upang matiyak ang magandang kinabukasan ng mga kabataan ng San Diego.
Elias----Piloto at magsasakang tumulong kay Ibarra para makilala ang kanyang bayan at ang mga suliranin nito.
Kapitan Tiyago-------Mangangalakal na tiga-Binondo; ama-amahan ni Maria Clara.
Padre Damaso------Isang kurang Pransiskano na napalipat ng ibang parokya matapos maglingkod ng matagal na panahon sa San Diego.
Padre Salvi------Kurang pumalit kay Padre Damaso, nagkaroon ng lihim na pagtatangi kay Maria Clara.
Maria Clara---Mayuming kasintahan ni Crisostomo; mutya ng San Diego na inihimatong anak ng kanyang ina na si Doña Pia Alba kay Padre Damaso
Pilosopo Tasyo ---Maalam na matandang tagapayo ng marurunong na mamamayan ng San Diego.
Sisa----Isang masintahing ina na ang tanging kasalanan ay ang pagkakaroon ng asawang pabaya at malupit.
Basilio at Crispin----Magkapatid na anak ni Sisa; sakristan at tagatugtog ng kampana sa simbahan ng San Diego.
Alperes-----Matalik na kaagaw ng kura sa kapangyarihan sa San Diego
Donya Victorina-----Babaing nagpapanggap na mestisang Kastila kung kaya abut-abot ang kolorete sa mukha at maling pangangastila.
Donya Consolacion----Napangasawa ng alperes; dating labandera na may malaswang bibig at pag-uugali.
Don Tiburcio de Espadaña-----Isang pilay at bungal na Kastilang napadpad sa Pilipinas sa paghahanap ng magandang kapalaran; napangasawa ni Donya Victorina.
Linares-----Malayong pamangkin ni Don Tiburcio at pinsan ng inaanak ni Padre Damaso na napili niya para mapangasawa ni Maria Clara.
Don FilipoTinyente------ mayor na mahilig magbasa na Latin; ama ni SinangSeñor Nol JuanNamahala ng mga gawain sa pagpapatayo ng paaralan.
Lucas-----Taong madilaw na gumawa ng kalong ginamit sa di-natuloy na pagpatay kay Ibarra.
Tarsilo at Bruno----Magkapatid na ang ama ay napatay sa palo ng mga Kastila.
Tiya Isabel---- Hipag ni Kapitan Tiago na tumulong sa pagpapalaki kay Maria Clara.
Donya Pia-- --Masimbahing ina ni Maria Clara na namatay matapos na kaagad na siya'y maisilang.
Iday, Sinang, Victoria,at Andeng------Mga kaibigan ni Maria Clara sa San Diego
Kapitan-Heneral ----Pinakamakapangyarihan sa Pilipinas; lumakad na maalisan ng pagka-ekskomunyon si Ibarra.
Don Rafael IbarraAma ni Crisostomo;------ nakainggitan nang labis ni Padre Damaso dahilan sa yaman kung kaya nataguriang erehe.
Don Saturnino-------Nuno ni Crisostomo; naging dahilan ng kasawian ng nuno ni Elias.
Mang Pablo------Pinuno ng mga tulisan na ibig tulungan ni Elias.
Kapitan Basilio-----Ilan sa mga kapitan ng bayan sa San Diego Kapitan Tinong at Kapitan ValentinTinyente Guevarra----Isang matapat na tinyente ng mga guwardiya sibil na nagsalaysay kay Ibarra ng tungkol sa kasawiang sinapit ng kanyang ama.
Kapitana Maria---Tanging babaing makabayan na pumapanig sa pagtatanggol ni Ibarra sa alaala ng ama.
Padre Sibyla----Paring Agustino na lihim na sumusubaybay sa mga kilos ni Ibarra.
Albino----Dating seminarista na nakasama sa piknik sa lawa.

Buod Ng Dekada 70 by Ephraim Buhi-on

Ang panahon ng Martial Law ay nagdulot ng ibayong hirap sa mamayang Pilipino. Isang di-makatao at di-makatarungang gobyerno na nagbibingi-bingihan sa daing ng mamayan. Laganap sa bansa ang iba?t ibang klaseng krimen gaya ng salvaging. Magkabila ang mga rallies at iba pang demonstrasyon na kinabibilangan ng mga estudyanteng imbis na nag-aaral ay nakikipaglaban upang makamit ang kalayaan at ito ang lubhang bumagabag kay Amanda Bartolome, isang tipikal na maybahay, ?Mom? ng 5 anak na pulos lalaki. Ang kanyang buhay ay umikot na lang sa pagiging ina at asawa, at nakuntento na siya sa pagiging ganito kahit na kakulangan ang nadarama niya para sa sarili. May mga pangarap siyang ninais din niyang matupad, itinuring niya na lang na ang katuparan ng mga pangarap ng kanyang mga anak ay katuparan na niya rin.Ang panganay na si Jules, may liberal na pag-iisip. Naging isang komunista, di man matatawag na isang tunay na propesyon dito na niya natagpuan ang katuparan ng kanyang pangarap, pangarap ng isang makataong lipunan para sa anak nila ni Mara na s iRev at sa iba pang kabataan naghahangad ng mabuting kinabukasan. Sumunod ay si Gani, maagang nag-asawa?t nagka-anak ngunit mabilis din silang nagkahiwalay ni Evelyn. Siya?y nanirahan na sa Abroad kapiling ng kanyang bagong pamilya. Ang pangatlo si Em, pinakamatalino sa magkakapatid naging isang magaling na manunulat sa isang lingguhang pahayagan na tumutuligsa sa Martial Law. Sumunod ang pinakamalambing na si Jason, ang kakulangan niya bilang estudyande ay matagumpay na napagtatakpan ng katangian niya bilang anak. Isang araw sa di-inaasahang pagkakataon, natagpuan ang kanyang bangkay sa isang basurahan, hubo?t hubad, labimpito ang saksak, tagos sa baga ang iba tuhog pati puso. May marka din ng itinaling alambre sa pulso, talop halos ang siko, tastas pati hita?t, tuhog, basag pati bayag. Malagim at malupit ang pagkamatay ni Jason, salvage dahil kung bakit at kung sino ang maygawa walang makapagsabi. Ang kaso ng pagkamatay ni Jason ay hindi na nagkamit ng hustisya. Ang bunsong si Bingo namulat sa mundong walang katahimikan at walang katiyakan, ngayo?y magtatapos na ng kolehiyo.Iba?t ? iba ang kinahinatnan ng buhay ng mga anak ni Amanda. Sa loob ng 27 taon ng pagiging asawa at ina, sa kanyang palagay hindi siya ganap na umunlad bilang tao. Nagsilbi na lang siyang bantay sa paghahanap at pagkatagpo ni Julian ng katuparan niya bilang tao, sa paglaki ng kanyang mga anak at pagtuklas ng kanilang kakayahan at kahalagahan. Si Julian naman ay naging manhid at parang walang pakialam sa kakulangan nadarama ng kanyang asawa, naging walang kibot sa mga problemang kinakaharap ng kanilang pamilya. Kaya minsan napag isip-isip ni Amanda na makipaghiwalay na dito, sa kauna-unahang pagkakataon nagawa niyang ipaalam kay Julian ang pagkukulang niya sa kanyang pamilya, lalo na kay Amanda. Pinigilan siya ni Julian at nangakong magbabago at kanya naming tinupad ang pangakong ?yon.Paulit-ulit na binabalikan ni Amanda ang masasayang alaala ng kabataan ng kanyang mga anak. Masarap ang maging ina habang maliliit pa ang mga anak mo, habang wala pa silang sinasaktan sa?yo kundi kalingkingan ng paa mo na natatapakan nila sa kasusunod at kapipilit magpakarga pero hintayin mo ang panahong kasintaas mo na siya, ?yong panahon ng pagkakaroon niya ng sariling isip at buhay, buhay na hiwalay na sa?yo, at matitikman mo sa kamay niya ang mapapait na kamatayan habang inihahanda mo ang kasal na hindi niya gusto. Habang nagpuputukan sa tapat ng kongreso sa isang pagkakataong hindi pa siya umuuwi. Habang binabasa mo ang balitang nasugatan siya sa isang sagupaan. Habang ibinibigay nila sa?yo ang selyadong kabang ng batang kailanma?y di mo malilimutan hinugot mula sa tiyan mo. Ito ang nadama ni Amanda nang pumunta sila sa burol ni Willy, kaibigan at kasamahan ni Jules sa NPA na napatay sa isang engkwentro.Naging mahirap para kay Amanda na tanggapin ang pagkamatay ni Jason at ang pagsali ni Jules sa NPA, hindi niya mapigilan ang sarili sa pagaalala sa kalagayan nito na minsan pa nga ay nagdadala ng mga kasamahang sugatan sa kanilang tahanan upang ipagamot sa ina. Maging ang pagkasira ng relasyon nila Gani at Evelyn. Ang pagkakamali at mga kabiguan ng kanyang mga anak ay nagagawa niyang isisi sa sarili, iniisip niya na marahil meron siyang pagkakamali sa pagpapalaki sa mga ito.Natamo niya ang kaganapan ng kanyang pagkatao sa pagtulong na kanyang ginagawa sa mga sugatang kasama na dinadala ni Jules. Pagtulong na bukal sa kanyang puso, tungkulin hindi naman iniatas sa kanya ninuman o isang obligasyon, na kahit gaano man kapanganib ay nagawa pa rin niyang gampanan.Tuloy pa rin ang laban tungo sa kalayaan, nakaalpas man tayo sa pagmamalupit ng diktador, tuloy pa rin ang laban na sinumulan pa ng ating mga ninuno at hindi ito matatapos hanggang may mga taong gahaman sa kapangyarihan. Marami pang buhay na handang ibuwis at marami pang tulad nila Jules at Mara na handang makipaglaban upang makamtan ang kalayaan ng ating bayan. Natutunan niyang pangibabawan, kahinaa?t kahirapa. Sa mga kamay ng kaaway o sa larangan man. Magiting siyang naindigan.

AKING PAHALAGAHAN
Ni:Jim C. Tapi-on
III-maunawain

Sa aking paligid aking mapapansin
Mga tao, bagay, lugar at gawain
Tila Obra Maestra ito ng Diyos na butihin
Tila ako'y nilikha niya na may dahilan at layunin.

Kapaligiran ito na parang paraiso
Na kailangang mapaunlad at mapakinabangan ng tao
At kailangan ding mapangalagaan ng husto
Para sa lahat ng tao dito sa mundo.

Katawan kong malusog, lakas at talino
Gagamitin ko ito sa tamang paraan at konsepto
Kaya ngayon pa lamang maghanda na ako
Sa ano mang haharapin ko sa hamong ito.

Pero sa laki ng kapaligirang ito parang hindi ko kaya
Kailangan siguro dito mamamayan ay magsama-sama
Ngunit kong walang makaintindi sa aking pasya
Haharapin ko nalang ito ng mag-isa.

Hindi ko talaga uurongan ang hamong ito
Sapagkat utos ito ng Diyos sa akaing pagkatao
Kaya humanda kayong mga walang prinsiyo
Dahil sa toktok ng tagumpay ako patungo.

Kaya hinahamon ko ang lahat tayo ay magsama-sama
Para matikman natin ang mga magagandang biyaya
Pero kong sa tingin ko'y ayaw ninyo talaga
Malalaman ng lahat ang ugali ninyo sa aking papel at pluma.

Ang aking buhay

Akoy isang binatang
Mabait at magalang
Hinde sobrang tapang
Pero lumalaban

Hindi ko pinapatulan ang
Maliit na bagay
Dahil makakasira lang
Sa aking buhay

Pag akoy nag-iisa
Ang buhay koy wala na
Hindi ko kayang pagwalang kasama
Hindi mapalagay pag akoy nag-iisa

Sa aking mga kaibigan
Akoy matulingin at mabait
Pag akoy may kailangan
Handa silang tumulong

Akoy pinalaki na maayos
at may takot sa diyos
Pinalaki na may pagmamahal
At may respeto sa aking magulang

Inspirasyon ko ang
Aking magulang
Para sa aking
Kinabukasan

Ang aking buhay (ni sarahjean zaragoza)

ako ay isang batang walang
magulang sanay na ako nawala
ang aking magulang dahil maaga
silang kinuha ng Panginoon,

hindi kuman lang nakita ang
papa ko sa personal, kahit wala na
at ang mama kunaman ay limag
taon palang ako namatay na din siya

pero tuloy parin
ang buhay masaya parin ako
dahil kahit wala na sila meron
namang nag-mamahal sa akin

at sumuporta sa lahat ng kailangan
ko at nagpapasalamat alo sa lahat ng
nag-aalaga sa akin at sa Panginoon
na hindi niya ako pinabayaan

at ang lola ko naman ang nag-alaga sakin
ng labing-apat na taon niya ako inalagaan
at kahit nahihirapan
ako nag-aadjust na lang ako

sa sarili dahil nakikisama
lang kai sa bahay ng
antie ko at meron din
akong dalawang kapatid

na nawalay sa akin dahil
magkaiba kami ng ama
magkapaid lang kami sa ina
at higit sa lahat isa akong

masayahin, mabait,
magalang at masunurin sa
lahat ng utos na binigay
sa akin at mapagmahal din ako,..

Ang Aking Kabataan
(Ni: Rejoice Haim)

Nang akoy isinilang sa mundong ito

Nagsimulang gumalaw ang aking buhay

Sa araw-araw na nagdaan sa buhay ko

Parami ng parami ang aking natutunan.

Tulad ng ibang bata

Isa sa aking unang natutunan ay ang pagsambit ng isang wika

Ang ating sariling wika ang isa sa nagturo kung paano

Maintindihan ang mga payo ng mga magulang.

Abot langit ang pagmamahal ko sa sariling wika,

Siguro ang ikinakahiya ito ay isang napakabuting tao

Na hindi marunong

Tumangkilik at magmahal nito.

Pilit tinatanong sa aking sarili,

Saan kaya nagmula ang wika,

Sino kaya ang may gawa,

Paano kaya ntuklasan ito?

Pero sa aking pag-aaral,

Nalaman ko na sa poong maykapal nanggaling ang lahat

At walang sinumang

Makapapalit sa kanyang trono.

Nagluluksa ang langit sa bawat oras

Na may kumakahiya sa sariling wika

Isa ito sa kayamanan ng bayan

At ng mga taong sumasalita nito.

Maipagmamalaki ko ito,

Mamahalin ko ito,

Pagyayamanin din ito,

Tatangkilikin natin ito.

Sino Ako?

Ang Aking Buhay

(Ni: Russendel John C. Haim)

Ako ay namulat sa bansang Pilipinas,

Na para sa akin ay mayaman sa kultura.

Hindi masyadong marunong magtagalog,

Pagka’t sa Mindanao nagkaroon ng linggwahe.

Pinalaking tama at mabuti,

Natuto ng tama at malaki.

Pinaaral ng mabuti,

Sinuklian ng malaki.

Minahal ako ng buong puso,

Pinasasalamatan naman ng buong pagmamalaki.

Tayo ay magmahalan,

Nang mundo ay may kapayapaan.

Sa tuwing ako’y nagkakasakit,

Ako’y tinutulungan at ginagabayan.

Bilang pasasalamat sa pag-aaruga,

Buong puso akong tutulong ano man ang dumating.

Pagka’t walang medalyang natanggap,

Ngunit sa puso ko’y sobra-sobra ang aking natanggap.

Ako ay nagpapasalamat,

Pagkat kayo ang aking ilaw mula pagkabata.

At kahit kayo’y wala na,

Sa puso ko’y kayo ang pinakamamahal.

Masakit mang isipin,

Ngunit lahat tayo’y mawawala din.